Do 2 listopada włącznie obowiązywać ma ogłoszone przez premiera Mateusza Morawieckiego zamknięcie nekropolii. Jak obwieścił w piątek szef rządu, „cmentarze pozostaną zamknięte 31 października, a także w Dzień Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny”.

Problem w tym, że cmentarze wcale nie zostały zamknięte, a słowa Morawieckiego, jak zwykle, rozminęły się z treścią wydanych przez niego przepisów. Opublikowane w piątek w nocy rozporządzenie prezesa Rady Ministrów to kolejny z serii legislacyjnych bubli pisowskiej władzy. Bo ani skutecznie nie zamyka cmentarzy, ani też nie posiada podstawy prawnej, która by to umożliwiała.

W ostatnich dniach media co rusz donoszą o cmentarzach, które wbrew zapowiedzi Mateusza Morawieckiego nie zostały zabarykadowane przed odwiedzającymi. Prezydent Przemyśla Wojciech Bakun zdecydował, że w rządzonym przez niego mieście bramy wszystkich miejskich nekropolii pozostaną otwarte. Zapewnił też mieszkańców, że nie będą karani mandatami za wejście na teren cmentarza. W Gniewie w województwie pomorskim kilka godzin po ogłoszeniu decyzji premiera główna brama do cmentarza zniknęła. Oficjalnie – pojechała do renowacji. Przez cały czas każdy może swobodnie wejść i wyjść z nekropolii. Wejścia na cmentarze pozostały otwarte również w pomorskich Krojantach i Tczewie. W Bierzgłowie (woj. kujawsko-pomorskie) podczas niedzielnej mszy świętej proboszcz ogłosił, że cmentarz jest zamknięty, ale droga do świątyni otwarta, co w praktyce oznacza swobodny dostęp do grobów dla wszystkich wiernych. Z kolei proboszcz z Ksawerowa (woj. łódzkie) zamienił nekropolię w park cmentarny i jako miejsce rekreacyjne udostępnił „spacerowiczom”.

Wszystkie powyższe działania na pierwszy rzut oka wyglądają na obchodzenie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 października 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Ale jeśli dokładnie wczytać się w przepisy, o żadnym obchodzeniu prawa przez administratorów cmentarzy nie ma mowy.

Rządowe prawotwórstwo okazało się bowiem dyletanckie i partyzanckie, a jego efekt w postaci aktu normatywnego, który wszedł do systemu prawnego jest dziurawy jak płoty większości polskich nekropolii.

Po pierwsze, rozporządzenie Rady Ministrów, wbrew deklaracjom premiera i informacjom powtarzanym przez media, wcale nie zamknęło cmentarzy, a jedynie ustanowiło zakaz wstępu na cmentarze dla osób prywatnych. Różnica pomiędzy administracyjnym zabarykadowaniem nekropolii a zakazem ich odwiedzania jest kolosalna. W pierwszym przypadku mielibyśmy bowiem do czynienia z nakazem adresowanym do administratorów cmentarzy, zgodnie z którym byliby oni zobligowani do uniemożliwienia obywatelom dostępu do nekropolii (zamknięcie bram, zabezpieczenie ogrodzeń, kontrola wejść). W drugim wypadku przepis adresowany jest nie do administratorów nekropolii (w żaden sposób ich nie wiąże), ale do ludzi, którym zakazuje się wstępu na otwarte (wbrew słowom Morawieckiego) cmentarze. Jeśli więc administratorzy miejsc pochówku (proboszczowie, prezydenci miast, dyrektorzy instytucji kultury) pozostawili bramy cmentarzy otwarte, nie tylko nie złamali prawa, ale wręcz je wykonali, skoro władza nie wprowadziła wobec nich żadnych nowych obostrzeń czy obowiązków.

Po drugie, wydając słynne cmentarne rozporządzenie, rząd ustanowił przepis całkowicie martwy, albowiem nie obwarowany żadną sankcją. Ludziom zabroniono wstępu na formalnie otwarte nekropolie, ale za złamanie tego zakazu nie czeka ich jakakolwiek kara. Przepis ten można więc potraktować wyłącznie jako kategoryczną prośbę pana premiera do obywateli, która przybrała nieznany polskiemu porządkowi prawnemu bezsankcyjny zakaz korzystania z działalności instytucji (cmentarz), której działalność nie jest zawieszona ani ograniczona. Słuchając głosu ulicy aż trudno uwierzyć, że odpowiedzią suwerena wobec rządu nie stało się w tej sytuacji słynne słowo na „w”. Polacy to jednak odpowiedzialny naród. Troska o zdrowie wygrała z irytacją na bezprawie rządzących. W tym wypadku tylko się cieszyć.

Po trzecie, wprowadzone przez rząd cmentarne dziwadło prawne pozbawione jest całkowicie podstaw normatywnych, a przez to jawi się jako nielegalne i de facto nieobowiązujące.

Zakaz wstępu na cmentarze ogranicza bowiem podstawowe prawa obywatelskie Polaków, jak wolność poruszania się, a zwłaszcza wolność sumienia i religii. Zgodnie z art. 53 Konstytucji wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Ingerencja władzy we wskazaną tu sferę wolności może nastąpić wyłącznie na podstawie przepisu ustawy, na co wskazuje wprost ust. 5 powołanego przepisu Konstytucji: „wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób”.

Jednakże od początku pandemii władza, z uporem godnym lepszej sprawy, wbrew apelom opozycji, konstytucjonalistów i Rzecznika Praw Obywatelski, odmawia unormowania tych kwestii w ustawie, wybierając drogę rozporządzeń. Drogę prawnie niedopuszczalną, sprzeczną z ustawą zasadniczą, prawem międzynarodowym i orzecznictwem, zarówno polskich sądów i Trybunału Konstytucyjnego, jak i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Morawiecki, jak zawsze, wie najlepiej.

Jakby tego wszystkiego było mało rząd, wydając piątkowe rozporządzenie, naruszył przepisy konkordatu. Konkordat, w artykule 8, gwarantuje cmentarzom nienaruszalność. Jako umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą parlamentu w hierarchii źródeł prawa stoi znacznie wyżej niż rozporządzenie Rady Ministrów. Cmentarzy parafialnych nie można więc zamknąć, ani też (z czym mamy do czynienia w przypadku decyzji rządu) ograniczyć prawa dostępu do nich poprzez ustanowienie zakazów adresowanych do obywateli.

Przepisy piątkowego rozporządzenia zostały więc spartaczone na całej linii, tak w wymiarze techniki legislacyjnej, jak i procedury, a co najważniejsze treści. Ale jest jeden aspekt, którego władza nie schrzaniła. Nie zapomniał pan premier, by spod obowiązywania zakazu wstępu na cmentarze wyłączyć osoby wykonujące obowiązki służbowe. Na cmentarz może więc swobodnie wejść administrator nekropolii, konserwator zabytków, ale i urzędnik państwowy czy członek rządu, w ramach sprawowanych zadań państwowych. Wszak jego ból jest większy niż nasz…

Cmentarny bubel premiera