Mark Twain napisał kiedyś, że prawda jest dziwniejsza niż fikcja – i że nie jest to wcale zaskakujące, ponieważ fikcja musi być prawdopodobna, a prawda nie.

Warto pamiętać o tym rozpoczynając dywagacje na temat użytkowania przez polskie służby specjalne systemu Pegasus.

Dlaczego? Otóż ze względu na to, że wiele słyszeliśmy zapewnień o tym, że polskie władze nie posiadają i nie mamy zamiaru wchodzić w posiadanie dostępu do Pegasusa. Tym bardziej imponujący był wizerunkowy kryzys, wobec którego stanął polski rząd i polskie służby, kiedy okazało się, iż

wśród użytkowników tegoż systemu znajduje się ten, którego nazwa brzmi “Orzeł Biały” – zapisana w języku polskim…

Przyznajcie Państwo, że żaden autor sensacyjnej książki nie poważyłby się na taki zabieg narracyjny!

Zostawmy jednak na boku fantazję osób zlecających założenie konta użytkownika systemu inwigilacyjnego (czego każdy niemal rząd na świecie chciałby się wyprzeć) pod taką akurat nazwą, bowiem trzeba byłoby większej niż nasza wiedzy w zakresie psychologii, aby ustalić, skąd wziąć się mogła taka właśnie decyzja.

Zastanówmy się zamiast tego, co dla Polaków wynika z tego, że polskie służby z takiego systemu korzystają – a właściwie zakładamy, że korzystają, bo przecież

Centralne Biuro Antykorupcyjne wydało oświadczenie, które mówi, iż ‘CBA nie zakupiło żadnego „systemu masowej inwigilacji Polaków”’.

Czym jest zatem system Pegasus? The Citizen Lab, interdyscyplinarne laboratorium z siedzibą w Munk School of Global Affairs & Public Policy na Uniwersytecie w Toronto, zajmuje się badaniami, rozwojem oraz strategiczną polityką wysokiego szczebla i angażuje się w prawne działania na styku technologii informacyjnych i komunikacyjnych, praw człowieka i globalnego bezpieczeństwa. To z The Citizen Lab pochodzi pierwszy obszerny raport o wykorzystywaniu w 45 krajach systemu służącego do inwigilacji cyfrowej obecności jednostki w sieci.

Działanie inwigilacyjne rozpoczyna się od kliknięcia w przesłany na urządzenie końcowe link, który dostarcza łańcuch exploitów typu „zero-day” służących do penetracji funkcji bezpieczeństwa urządzenia i instalowania Pegasusa bez wiedzy lub pozwolenia użytkownika. Po zinfiltrowaniu telefonu i zainstalowaniu Pegasusa zaczyna on kontaktować się z serwerami dowodzenia i kontroli (C&C) operatora w celu odbierania i wykonywania poleceń operatora oraz odesłania prywatnych danych użytkownika telefonu, w tym haseł, list kontaktów, wydarzeń w kalendarzu, wiadomości tekstowych, oraz rozmów głosowych prowadzonych z wykorzystaniem popularnych aplikacji do przesyłania wiadomości.

Operator może nawet włączyć kamerę i mikrofon telefonu, aby obserwować aktywność w pobliżu telefonu.

Co z tego wynika dla nas? Dwie ważne rzeczy: po pierwsze, CBA rzeczywiście prawdopodobnie nie zakupiło systemu do “masowej inwigilacji Polaków”. Po drugie: wcale nie oznacza to, że CBA nie jest użytkownikiem Pegasusa – ten bowiem nie służy do MASOWEJ inwigilacji, a do głębokiej inwigilacji pojedynczego człowieka, którego cała aktywność może być ściśle monitorowana za pośrednictwem urządzenia, na którym zainstalowany został Pegasus.

Tak więc, obywatelu Rzeczypospolitej Polskiej, możesz nie martwić się, że polski rząd na masową skalę zbiera informacje o Tobie, Twojej rodzinie, znajomych i sąsiadach. Jak najbardziej możesz jednak pozostawać zatroskany o to, że ten sam rząd dysponuje narzędziami, które pozwalają mu zbierać informacje o jednostkach ważnych z punktu widzenia funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego: opozycji, niezależnych dziennikarzach, działaczach organizacji popierający sprawy niezgodne z linią polityczną lub ideologiczną rządu, czy wreszcie “niepokornych” przedstawicielach wymiaru sprawiedliwości.

Nie ma sensu w tej chwili roztrząsać tego, na ile ten system jest wykorzystywany i jakie cele są za jego pomocą realizowane. Nawet bowiem, jeśli użytkownik “Orzeł Biały” nie robi ze swoim dostępem do Pegasusa nic, to nadal pozostaje pytanie o to, kto uznał, że taki dostęp w ogóle jest potrzebny? I w jakim celu ma zostać użyty?

Nasze prawo do prywatności to nie wymysł, a ochrona tajemnicy korespondencji to nie kaprys. To podstawy funkcjonowania demokratycznego społeczeństwa. Nic dobrego nie wynika z gromadzenia narzędzi, których celem istnienia jest ingerowanie w te podstawowe prawa człowieka.

Dokąd można zalecieć na grzbiecie Pegaza?