Dane GUS nie zaskoczyły. W drugim kwartale 2023 PKB spadł o 0,5% procent w ujęciu rocznym. A to oznacza drugi pod rząd kwartał na minusie.

Recesja wbrew pozorom nie jest pojęciem bardzo ostrym. Teoretycznie to spadek PKB, czyli zmniejszenie sumy tego wszystkiego, co się w danym kraju wytwarza. Ale czy wystarczy spadek w jednym kwartale? I czy w ogóle musimy zobaczyć spadek, a może recesją będzie bardzo mocne obniżenie tempa wzrostu PKB? Taka koncepcja była szeroko dyskutowana w USA pod koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.

Czyli jesteśmy dalej na plusie, ale spadamy z wysokich poziomów i wzrost jest bardzo wolny.

Mamy różne podejścia i różne pojęcia, nie wszystkie są tak samo rozumiane, część jest krytykowana. Mamy na przykład określenie recesji technicznej, czyli dwa kwartały na minusie następujące po sobie, ale w ujęciu kwartał do kwartału. Czyli w danym kwartale wytworzono mniej, niż w poprzednim i w kolejnym podobnie. Ale czy sytuacja, kiedy mamy spadek kwartał do kwartału, potem niewielki wzrost i znowu spadek to sytuacja dużo lepsza? A formalnie nie możemy już mówić o recesji technicznej. Taką sytuację mieliśmy w Polsce w roku 2022. A jak nazwać to, co się dzieje teraz? A właściwie działo się w pierwszym półroczu? Teraz mamy dwa kwartały pod rząd na minusie w ważniejszym moim zdaniem ujęciu, czyli rok do roku. Najpierw, w pierwszym kwartale PKB spadł o 0,3% rok/rok, a potem o 0,5% rok/rok. Te drugie dane to dane wstępne, ale mało prawdopodobne, żeby coś fundamentalnie się tutaj zmieniło. I dla mnie to już wystarczy, żeby formalnie mówić o recesji.

REKLAMA

zobacz także

Po publikacji doszło do ciekawej sytuacji. Zaczęto bowiem kwestionować informacje z GUS. I mam tutaj na myśli także parę oficjalnych ośrodków. Także mam wątpliwości w kwestii danych zbieranych przez GUS, a może nie tyle danych, co sposobu ich zbierania i odzwierciedlenia pewnych zjawisk w czasie. No bo faktycznie, coś tu nie gra, skoro w pierwszym kwartale PKB w ujęciu kwartalnym, czyli w porównaniu do czwartego kwartału 2022 rośnie aż o 3,8%, po czym w drugim spada o 3,7%. Być może przy okazji publikacji pełnych danych o drugim kwartale sam GUS zdecyduje się tutaj na jakiś komentarz.

Osobiście uważam, że Polska od drugiego kwartału zeszłego roku jest w kryzysie. Nie w recesji, choć aktywność gospodarcza oczywiście spadała, ale w kryzysie.

Kryzys to pojęcie z pogranicza ekonomii i psychologii. I pisałem wtedy, że ten kryzys nie będzie oznaczał wzrostu bezrobocia i poszukiwania pracy miesiącami, tylko ograniczanie naszych możliwości zakupowych. Zaczął się, bo zaczęły spadać realne wynagrodzenia, co w połączeniu z potężnym wzrostem oprocentowania kredytów dla wielu rodzin oznaczało mocny spadek ilości pieniędzy do dyspozycji. Zaczęliśmy biednieć. I ten stan trwał praktycznie nieprzerwanie do maja 2023 roku. W czerwcu realne wynagrodzenie wreszcie wzrosło, ale w lipcu wróciliśmy znowu do sytuacji obserwowanej przez ostatnie miesiące. To jednak raczej „wypadek przy pracy”, kolejne miesiące powinny już być na plusie, choćby ze względu na to, że będzie, moim zdaniem, dalej spadała inflacja.

Jednocześnie od drugiego kwartału 2022 roku używałem sformułowania, że mamy odczyty recesyjne. Recesja w całym 2022 roku, czyli spadek PKB za cały rok, nie wystąpiła i za cały 2023 rok też nam raczej nie grozi. Ale teraz moim zdaniem możemy już, jak wspomniałem, mówić o recesji. Nawet jeśli uznalibyśmy, że GUS ma problem z danymi o PKB, to według mnie niewiele to zmienia. Od pół roku spada produkcja przemysłowa, to samo obserwujemy w przypadku sprzedaży detalicznej, a PMI pokazujący nastroje przedsiębiorców jest poniżej 50 punktów od ponad roku. A 50 pkt to granica miedzy wzrostem a hamowaniem gospodarki.

Mało tego: wszystko dzieje się w dodatku przy wciąż wysokiej inflacji. Czyli właściwie mamy do czynienia ze stagflacją, połączeniem recesji z szybkim wzrostem cen. Z tą różnicą, że inflacja na szczęście spada i obecna sytuacja, moim zdaniem przynajmniej, nie wymaga podnoszenia stóp procentowych. Bo to byłby wielki stagflacyjny dylemat.

Powodów tej recesji jest wiele. Oczywiście najważniejsze to słaba koniunktura na świecie i wysokie stopy procentowe. To drugie to oczywiście efekt walki z inflacją. Tak swoją drogą możecie sobie Państwo wyobrazić co by było, gdyby stopy powędrowały jednak grubo powyżej 10 pkt, mam na myśli główną stopę, stopę referencyjną, tę, która wynosi obecnie 6,75%? A przecież i takie pomysły były.

Co dalej? Obawiam się, że na mocniejszą poprawę w drugim półroczu nie mamy co liczyć. Świat nie odbija znacząco, mało tego w takich Chinach problemy są większe, niż sądzono czego najlepszym dowodem są ostatnie obniżki stóp procentowych. A stopy w Polsce nawet jeśli spadną, oby nie, jestem przeciwnikiem obniżek w tym roku, to nie znacząco. I wiele już w tym roku te ewentualne obniżki nie zdziałają.

Marek Zuber, ekspert ds. ekonomii Akademii WSB

Marek Zuber, akademia WSB: Stagflacja?