Na Facebooku znalazłem komentarz matki dwójki dzieci, która bez krzty ironii domagała się podniesienia świadczenia 500+ z powodu… rosnących cen. Wpis zebrał kilkadziesiąt lajków. To zadziwiające, ile osób nie widzi absolutnie żadnej zależności między jednym a drugim.

Rozwiązanie tego problemu jest bardzo proste: najważniejszym przedmiotem w szkole powinna być Wiedza o Społeczeństwie.

Fakt, trudno sobie wyobrazić wracających z wywiadówki rodziców, którzy mówią do swojego dziecka: „dwóje z polskiego i matematyki jestem w stanie zrozumieć, ale że do WOSu się nie przyłożyłeś?”. W społeczeństwie i państwie żyją jednak wszyscy: przyszli matematycy, poloniści, chemicy, historycy, architekci, farmaceuci, prawnicy, lekarze, rolnicy, sportowcy – wyliczać można długo. Dlatego też każdy młody człowiek kończący podstawową edukację powinien wiedzieć, jak funkcjonuje kraj, w którym mieszka.

W poniedziałek w Cieszynie odbył się protest uczniów, studentów i środowiska akademickiego. Wojtek, chodzący do jednego z liceów, mówił o potrzebie wprowadzenia do programu rzetelnej edukacji seksualnej i klimatycznej.

To istotne postulaty, trudno kwestionować ich zasadność.

Można jednak założyć, że nawet gdyby zostały spełnione, to nie każdy wkładałby maksimum wysiłku do zdania tych przedmiotów w szkole. Tak jak nie oczekujemy od ucznia „mat-fizu”, że będzie zarywał nocki nad historią, a od ucznia „humana”, że będzie ślęczał nad fizyką.

Od lat narzeka się na to, że w szkołach uczy się rzeczy nieprzydatnych. Ręka w górę: kto z nas w ostatnim czasie musiał policzyć deltę? Albo nie mógł zasnąć, bo zastanawiał się na podgromadą pantofelka ogoniastego?

Taką wiedzę przekazuje się jednak młodemu pokoleniu, nie mówiąc ani słowa o tym, jak rozliczyć PIT, z czego są finansowane rządowe programy, co oznacza napis „dofinansowano ze środków Unii Europejskiej” lub czym jest kwota wolna od podatku. To przecież podstawowe zagadnienia, które powinien znać każdy świadomy obywatel.

Tylko ten „świadomy obywatel” nie jest potrzebny populistyczno-reżimowej władzy. Przecież „świadomy obywatel” rozumiałby, że 500+ wypłaca de facto sam sobie, a środki unijne są efektem wielkiej europejskiej zrzutki Niemców, Francuzów, Włochów, Portugalczyków, Hiszpanów, ale też Polaków. „Świadomy obywatel” wiedziałby też, że rząd nie ma własnych pieniędzy. Słowem: trudniej by było nim manipulować i nastawiać przeciwko drugiemu.

Braki odpowiedniej edukacji obywatelskiej zauważalne są też empirycznie. W listopadowym badaniu przeprowadzonym przez United Survey dla RMF FM i „Dziennika Gazety Prawnej”, 46% ankietowanych poparło odrzucenie mechanizmu praworządności przez polski rząd.

Wniosek jest prosty: traktujemy Unię Europejską jak bankomat, który nie ma prawa odmówić nam wypłaty pieniędzy. Przelew z Brukseli nie jest dla nas efektem namysłu nad tym, jak wspólnota powinna funkcjonować. – Pytanie „na co damy pieniądze”, to przecież wynik jakiejś politycznej decyzji. Jeśli na przykład chcemy chronić zewnętrzną granicę Unii, to musimy znaleźć na to jakieś środki. A jeśli ich nie znajdziemy, to nie będziemy w stanie wystarczająco jej chronić – mówił mi w grudniu ubiegłego roku Jan Olbrycht, człowiek, który odgrywał kluczową rolę w negocjacjach wieloletniego budżetu UE.

Nieodpowiednio wyedukowanemu społeczeństwu łatwiej jest też narzucić zmianę narracji. Z początku program Rodzina 500+ miał zaowocować znacznym przyrostem naturalnym. – Bardzo ważną rolę w kształtowaniu przyrostu naturalnego odgrywa polityka państwa. Dlatego właśnie w ostatnich latach podejmuje się działania mające na celu zwiększenie przywilejów rodzin z dziećmi. Należą do nich między innymi wydłużanie urlopów macierzyńskich i rodzicielskich (także dla ojców), wypłacanie świadczeń wychowawczych (program Rodzina 500 plus) – to fragment podręcznika z geografii dla klasy siódmej, który ostatnio podbija internet.

To jednak dość zamierzchła politycznie argumentacja jego funkcjonowania – dziś program ten staje się gwarancją pewnego poziomu życia. – To jest taka materialna kotwica dla wielu polskich rodzin wychowujących dzieci – mówił w kwietniu o tym świadczeniu premier Morawiecki.

Niewyedukowanej społecznie młodzieży łatwiej jest wreszcie narzucić patriotyczno-narodowy punkt widzenia. To właśnie dlatego nominacja Przemysława Czarnka na stanowisko Ministra Edukacji Narodowej jest tak istotna dla Prawa i Sprawiedliwości. Przecież liczba godzin Wiedzy o Społeczeństwie, w ośmioletnim cyklu nauczania, jest mniejsza nie tylko od języka polskiego czy matematyki, ale też religii (!), muzyki, plastyki czy techniki. Wprowadzenie do kanonu lektur pism Jana Pawła II będzie zatem banalnie proste. A o trudności w realizacji programu oskarży się niewdzięcznych nauczycieli, którzy przecież dostali podwyżki.

Świadomy obywatel nie jest tej władzy potrzebny